PM POSHAN (ప్రధానమంత్రి పోషణ శక్తి నిర్మాణ) భారత దేశంలో పిల్లల పోషకాహార హక్కును రక్షించే అతిపెద్ద పథకాలలో ఒకటి. పాత Mid-Day Meal Scheme ను మరింత సమగ్రంగా, శాస్త్రీయంగా, సాంకేతిక పరిజ్ఞానంతో బలోపేతం చేసి 2021లో PM POSHAN స్కీమ్గా మార్చారు.
భారతదేశంలోని 11.8 కోట్లు పైగా ప్రభుత్వ మరియు ప్రభుత్వ ఆధారిత పాఠశాలల విద్యార్థులకు ప్రతిరోజూ వేడి, పోషకాహారంతో కూడిన భోజనం అందించడమే ఈ పథకం ముఖ్య లక్ష్యం. ఈ పథకం నేరుగా విద్యార్థుల ఆరోగ్యం, చదువు, హాజరు, ఎదుగుదలలపై ప్రభావం చూపుతోంది.
PM POSHAN స్కీమ్ ఎందుకు అవసరం అయ్యింది?
ఈ పథకం ఏర్పాటు వెనుక ముఖ్య కారణాలు:
- భారతదేశంలో పిల్లల్లో మల్న్యూట్రిషన్, అనీమియా, స్టంటింగ్, వేస్టింగ్ సమస్యలు ఇంకా అధిక శాతంలో ఉన్నాయి.
- ఆర్థికంగా బలహీన వర్గాల కుటుంబాల్లో పిల్లలు ప్రతిరోజు తగిన ఆహారం పొందడం కష్టమవుతోంది.
- స్కూల్ హాజరు తగ్గడం, డ్రాప్ అవుట్ రేట్లు పెరగడం వంటి సమస్యలు.
- ఆరోగ్యంగా లేని పిల్లలు చదువులో దృష్టి పెట్టలేకపోవడం.
- అమ్మాయిల హాజరు, SC/ST పిల్లలు, గిరిజన ప్రాంతాల్లో ఉన్న విద్యార్థులపై ప్రత్యేక దృష్టి అవసరం.
ఈ నేపథ్యంలో పిల్లల శరీరాభివృద్ధి + మెదడు అభివృద్ధి + విద్యా అభివృద్ధి + సామాజిక సమానత్వం అన్న నాలుగు అంశాలను దృష్టిలో పెట్టుకుని PM POSHAN పథకం రూపొందించబడింది.
PM POSHAN స్కీమ్ యొక్క పూర్తి లక్ష్యాలు
- పిల్లలకు రోజూ పోషకాహార ప్రమాణాల ప్రకారం వేడి భోజనం అందించడం
- క్లాస్రూమ్ హంగర్ నివారించడం
- మల్న్యూట్రిషన్, అనీమియా తగ్గించడం
- స్కూల్ హాజరు పెంచడం మరియు డ్రాప్ అవుట్ తగ్గించడం
- SC/ST మరియు ఆర్థికంగా బలహీన వర్గాల పిల్లలకు సమాన అవకాశాలు ఇవ్వడం
- పాఠశాలలో అందరూ కలిసి భోజనం చేయడం ద్వారా సామాజిక సమానత్వం పెంపు
- స్థానిక రైతుల నుంచి కొనుగోలు ద్వారా గ్రామీణ ఆర్థిక వ్యవస్థకు మద్దతు
- టెక్నాలజీ ఆధారిత పారదర్శకత (POSHAN App, రియల్టైమ్ రిపోర్టింగ్)
- న్యూట్రీషన్ ఎడ్యుకేషన్ మరియు స్కూల్ న్యూట్రీషన్ గార్డెన్స్ ప్రోత్సాహం
PM POSHAN పథకం కింద ఇచ్చే ఆహారం – పూర్తి వివరాలు
1. ప్రతిరోజు వేడి వంట భోజనం
- అన్నం, దాల్, కూర
- మిల్లెట్లు ఆధారిత వంటకాలు
- గుడ్లు / పండ్లు (రాష్ట్ర విధానాన్ని బట్టి)
2. అవసరమైతే Take-Home Rations (THR)
జబ్బు, సెలవులు వంటి సందర్భాల్లో పిల్లలకు తీసుకెళ్లడానికి భోజనం ఇచ్చే అవకాశం.
3. న్యూట్రీషన్ గార్డెన్స్లో పండించిన కూరగాయలు
పాఠశాలలలోనే కూరగాయలు పండించడానికి ప్రత్యేక నిధులు.
వారపు మెను
| రోజు | మెనూ | పోషక విలువలు |
|---|---|---|
| సోమవారం | అన్నం + దాల్ + కూర | ప్రోటీన్ + ఖనిజాలు |
| మంగళవారం | రాగి జావ, ఖిచిడీ, పెరుగు | ఐరన్ + కాల్షియం |
| బుధవారం | మిల్లెట్ పులావ్ + గుడ్డు / పండు | అధిక ప్రోటీన్ |
| గురువారం | చపాతీ + పప్పు + ఆకుకూర | విటమిన్లు |
| శుక్రవారం | అన్నం + సాంబారు + గుడ్డు | సమతుల ఆహారం |
| శనివారం | పొంగల్ / ఉప్మా + పండు | కార్బోహైడ్రేట్స్ + ఫైబర్ |
పిల్లల కోసం ప్రభుత్వం నిర్దేశించిన పోషకాహార ప్రమాణాలు
ప్రైమరీ (1–5 తరగతులు)
- 450 కాలరీలు
- 12 గ్రా ప్రోటీన్
అపర్ ప్రైమరీ (6–8 తరగతులు)
- 700 కాలరీలు
- 20 గ్రా ప్రోటీన్
PM POSHAN అమలు విధానం – Step-by-Step
- ఆహార ధాన్యాలు — FCI నుంచి స్కూళ్లకు చేరతాయి
- వంటకారులు — స్థానిక మహిళా వంటకారులు/సహాయకులను నియమిస్తారు
- కిచెన్ పరికరాలు, శానిటేషన్ — ప్రభుత్వం అందిస్తుంది
- వంట ప్రక్రియ పర్యవేక్షణ — ఉపాధ్యాయులు చూస్తారు
- ఉపసంహారం రికార్డులు — PM POSHAN యాప్లో రోజూవారీ నమోదు
- విద్యార్థులకు భోజనం — మధ్యాహ్నం వడ్డిస్తారు
- సోషల్ ఆడిట్ — తల్లిదండ్రులు & గ్రామస్థాయిలో స్వచ్ఛంద పరిశీలన
పథకం ప్రత్యేక లక్షణాలు
1. Tithi Bhojan
సమాజంపై ఆధారిత భోజన దానం (పుట్టినరోజులు, శుభ సందర్భాలు మొదలైనవి).
2. Social Audit
స్కూల్ భోజన నాణ్యతను స్థానిక గ్రామస్థాయి టీమ్ పరిశీలిస్తుంది.
3. School Nutrition Gardens
విద్యార్థులే పాఠశాలలో కూరగాయలు పెంచడం – విద్య + పౌష్టికాహారం.
4. మిల్లెట్స్ వినియోగం (Shree Anna)
దేశవ్యాప్తంగా మిల్లెట్ల ప్రాచుర్యం పెరగడం లక్ష్యం.
5. CCH Honorarium
వంటకారుల జీతం పెంపు – రూ. 1,000 నుంచి 1,500/2,000 వరకు రాష్ట్రాన్ని బట్టి.
అర్హతలు – ఒక్క చూపులో
- ప్రభుత్వ/ప్రభుత్వ మద్దతు పొందిన స్కూల్లో చదువుతున్న
- 1వ తరగతి నుండి 8వ తరగతి వరకు విద్యార్థులు మాత్రమే
- ఆదాయ/కుల ధృవీకరణ అవసరం లేదు
- ప్రత్యేక శిక్షణ కేంద్రాల పిల్లలు కూడా అర్హులు
Also Read (ఇవి కూడా చదవండి)
- AP Government Schemes 2025 – పూర్తి లిస్ట్
- PM Awas Yojana 2025 – అర్హత & కొత్త మార్గదర్శకాలు
- PM Kisan 2025 – Installment Dates & e-KYC Update
Important Links (ముఖ్యమైన లింకులు)
PM POSHAN బడ్జెట్ 2024–25
ప్రభుత్వ ఖర్చులు ప్రధానంగా 5 విభాగాలుగా విభజించబడతాయి:
- Food Grains (ధాన్యాల సరఫరా)
- Cooking Cost (వంట వ్యయం)
- Transportation Cost (రవాణా ఖర్చు)
- Kitchen Devices & Repair (కిచెన్ పరికరాలు)
- Honorarium (వంటకారుల జీతం)
మొత్తం బడ్జెట్ లక్షల్లో, కోట్లల్లో కేటాయింపులు జరుగుతాయి (రాష్ట్రానుసారం మారుతుంది).
PM POSHAN స్కీమ్లో రాజ్యాల మధ్య తేడాలు
ప్రతి రాష్ట్రం తమ ఆర్థిక స్థితి, సంస్కృతి ఆధారంగా పలు మార్పులు చేస్తుంది:
✔ కొన్ని రాష్ట్రాలు గుడ్లు ప్రతిరోజు ఇస్తాయి
✔ కొన్ని రాష్ట్రాలు తరచుగా పండ్లు ఇస్తాయి
✔ కొన్ని రాష్ట్రాలు మిల్లెట్లను ప్రధానంగా వాడుతాయి
✔ ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణ, తమిళనాడు వంటి రాష్ట్రాలు అత్యుత్తమ అమలు రాష్ట్రాలుగా గుర్తింపు పొందాయి
పథకం ఎదుర్కొంటున్న సవాళ్లు
- కనీస స్థాయి కిచెన్ సదుపాయాల కొరత
- గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో రవాణా సమస్యలు
- నాణ్యత నియంత్రణలో లోపాలు
- సిబ్బంది కొరత
- ధాన్యాలు సరఫరాలో ఆలస్యం
సమాధానాలు & ప్రభుత్వం తీసుకుంటున్న చర్యలు
- PM POSHAN Mobile App ద్వారా రియల్ టైమ్ పర్యవేక్షణ
- ఆధునిక కిచెన్ ఎక్విప్మెంట్ అందజేయడం
- శానిటేషన్ కిట్లు అందించడం
- వంటకారులకు శిక్షణ ప్రోగ్రామ్లు
- మిల్లెట్లు, ప్రోటీన్ ఆధారిత ఆహారం పెంపు
సారాంశం
PM POSHAN స్కీమ్ విద్యార్థుల ఆరోగ్యం మరియు విద్య రెండింటినీ ఒకే సమయంలో బలోపేతం చేస్తున్న అత్యంత కీలకమైన జాతీయ పథకం. ఈ పథకం భారత భవిష్యత్తుకు బలమైన పునాది – ఎందుకంటే ఆరోగ్యంగా ఉన్న పిల్లలే, చదువులో ముందంజలో ఉంటారు.
ఈ పథకం లక్షలాది కుటుంబాలకు భారాన్ని తగ్గించడం మాత్రమేకాకుండా, పాఠశాలలు సమానత్వం, ఆరోగ్యం, విద్య వంటి మూడు ప్రధాన రంగాల్లో వేగంగా అభివృద్ధి చెందడంలో కీలక పాత్ర పోషిస్తోంది.
