ఇండియన్ పాలిటీ – సుప్రీం కోర్టు

భారతదేశ న్యాయ వ్యవస్థ

భారతదేశ న్యాయవ్యవస్థ సమగ్ర స్వతంత్ర ప్రతిపత్తి గల ఏకీకృత న్యాయవ్యవస్థ స్వతంత్ర ప్రతిపత్తి అనే అంశాన్ని అమె రికాను స్పూర్తిగా తీసుకోవడం జరిగింది. ఏకీకృత న్యాయవ్యవస్థ అంశాన్ని బ్రిటన్ రాజ్యాం గం నుంచి గ్రహించడం జరిగింది.

• భారతదేశంలో సర్వోన్నత న్యాయస్థానం సుప్రీంకోర్టు.
• సుప్రీంకోర్టు నిర్మాణం, పనిచేసే విధానం: అమెరికా రాజ్యాంగం నుంచి గ్రహించారు.

సుప్రీంకోర్టు ప్రస్థానం

• 1774లో మొట్టమొదటి సుప్రీంకోర్టును కలకకత్తాలోని పోర్టు విలియమ్స్ ఏర్పాటు చేశారు.
• 1935 భారతప్రభుత్వ చట్టం ద్వారా సుప్రీంకోర్టును ఫెడరల్ కోర్టుగా మార్చారు.
• భారత రాజ్యాంగం అమల్లోకి వచ్చిన తర్వాత ఫెడరల్ కోర్టును తిరిగి సుప్రీం కోర్టుగా ఏర్పాటు చేశారు.

స్వతంత్ర ప్రతిపత్తి కలిగిన అత్యున్నత న్యాయస్థానం సుప్రీంకోర్టు

భారతదేశంలో సుప్రీంకోర్టు అత్యున్నత న్యాయస్థానంగా పనిచేయుటకు ఈ అంశాలే కారణం అని చెప్పవచ్చు. అవి:

1. భారత సమాఖ్య విధానం అనుసరించడం

2. ప్రాథమిక హక్కుల సంరక్షుకులుగా వ్యవహరించటం

3. రాజ్యాంగా ధిక్యతను కాపాడటం

4. భారత రాజ్యాంగాన్ని వ్యక్యనించారు

5. రాజ్యాంగానికి అర్థవివరణ ఇవ్వడం. విద్యా విజ్ఞాన వార్తా సమాచారం గ్రూప్స్

సుప్రీంకోర్టు నిర్మాణం

• సుప్రీంకోర్టు ప్రధాన, ఇతర న్యాయమూ ర్హులను భారత రాష్ట్రపతి నియమిస్తారు.
• న్యాయమూర్తుల సంఖ్యను నిర్ణయించేది. పార్లమెంటు
• ప్రస్తుత సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తుల సంఖ్య 31 (ప్రధానన్యాయమూర్తితో పాటు 30 మంది ఇతర న్యాయమూర్తు లుంటారు)

న్యాయమూర్తుల నియామకం

రాష్ట్రపతి సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తుల్ని. నియమించేటపుడు ఈ అర్హతలను పరి గణిస్తారు.

అర్హతలు

• భారత పౌరుడై ఉండాలి.
• హైకోర్టు స్థాయిలో కనీసం 5 సంవత్స రాలు న్యాయమూర్తిగా పనిచేసిన వాడై ఉండాలి.
• హైకోర్టు స్థాయికి తగ్గకుండా కనీసం 10 ఏళ్లు న్యాయవాదిగా పనిచేసి ఉండాలి.
• రాష్ట్రపతి దృష్టిలో మంచి న్యాయకోవిదుడై ఉండాలి

వయో పరిమితి

న్యాయమూర్తుల నియామకం కోసం. కనీస వయసు నిర్ణయించలేదు. న్యాయ మూర్తుల పదవీ విరమణ వయసు మాత్రం 65 ఏళ్లు..

కొలీజియం వ్యవస్థ

• న్యాయమూర్తులను నియమించేటప్పుడు ప్రధాన న్యాయమూర్తి నేతృత్వంలోని కొలీజియంను తప్పనిసరిగా సంప్రదిం చాలని 1993, 1999లలో సుప్రీంకోర్టు తీర్పునిచ్చింది.
• రాష్ట్రపతి న్యాయమూర్తులను నియమిం చేటప్పుడు కొలీజియంతోపాటు మంత్రి మండలి సలహాలు పాటిస్తారు.

ప్రధాన న్యాయమూర్తి

• సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తులలో సీని యర్ న్యాయమూర్తిని ప్రధాన న్యాయమూర్తిగా నియమించాల నేది ఒక సంప్రదాయం మాత్రమే.
• సుప్రీంకోర్టు తొలి ప్రధాన న్యాయమూర్తి : హెచ్ఐ, కానియా
• అతి తక్కువకాలం ప్రధాన న్యాయ మూర్తిగా పనిచేసినవారు కె.ఎన్. సింగ్.
• అతి ఎక్కువ కాలం ప్రధాన న్యాయమూర్తిగా పనిచేసినది జస్టిస్ వై.వి. చంద్రచూడ్,
• మొదటి దళిత సీజేఐ కె.జి. బాలకృష్ణన్

ప్రమాణ స్వీకారం

సుప్రీంకోర్టు ప్రధాన, ఇతర న్యాయమూ ర్తులు రాష్ట్రపతి సమక్షంలో ప్రమాణ : స్వీకారం చేస్తారు.

రాజీనామా

• సుప్రీంకోర్టు ప్రధాన, ఇతర న్యాయమూర్తులు తమ రాజీనామాను రాష్ట్రపతికి సమర్పిస్తారు.

తొలగింపు

• అసమర్ధత, దుష్ప్రవర్తన వంటి కారణాల చేత పార్లమెంట్ ఆమోదంతో రాష్ట్రపతి వీరిని తొలగించవచ్చు.
• పార్లమెంటు రాష్ట్రపతిని తొలగించే పద్ధతి. లోనే 2/3వ వంతు మెజార్టీతో తీర్మా నాన్ని ఆమోదించి పదవినుంచి తొలగించవచ్చు.
• న్యాయమూర్తులను పదవి నుంచి తొలగిం చే తీర్మాన నోటీస్ పై కనీసం 50 మంది సభ్యుల సంతకాలు అవసరం.
• అందుకు 14రోజుల ముందు నోటీసివ్వాలి..
• అభిసంశన తీర్మానాన్ని మొదటి సభ విచారణ సంఘం విచారించిన తర్వాత ఓటింగ్ జరుగుతుంది. ఆమోదించబడితే అది రెండవ సభకు వెళుతుంది. ఇలా.. రెండో సభ కూడా 2/3 వ వంతు మెజారిటీతో ఆమోదిస్తే న్యాయమూర్తిని పదవి నుంచి తొలగించవచ్చు.
• ఇప్పటి వరకూ ఏ న్యాయమూర్తిని.. తొలగించలేదు.

సుప్రీంకోర్టు అధికారాలు

ఒరిజినల్ అధికారాలు

కేవలం సుప్రీంకోర్టు మాత్రమే విచారిం చుటకు అవకాశం ఉన్న అంశాలుంటాయి.

• కేంద్రం, రాష్ట్రానికి మధ్య తలెత్తే వివాదాలు విచారిస్తుంది.
• రాష్ట్ర రాష్ట్రాల మధ్య వివాదాలు
•  కేంద్రం ఒకవైపు, కొన్ని రాష్ట్రాల మధ్య ఏర్పడే విభేదాలు.
• రాజ్యాంగ బద్ధతను నిర్ణయించే అంశాలు.
• ప్రధానంగా సమాఖ్య విధానానికి సంబంధించిన అంశాలు
• భారతదేశం విదేశాలతో కుదుర్చుకున్న. యంగ్రూవ్స్ రక్షణ ఒప్పందాలు
• కేంద్రం రాష్ట్రా లకిచ్చే సహాయక నిధులకు సంబంధించిన అంశాలు.
• అంతర్రాష్ట్ర వ్యాపార వాణిజ్యానికి సంబంధించిన చట్టాలు

అప్పీళ్ల విచారణాధికారాలు

హైకోర్టులు వివిధ కేసులలో ఇచ్చిన తీర్పుల వల్ల అసంతృప్తి చెందినవారు లేదా న్యాయం జరగలేదని భావించిన వారు సుప్రీంకోర్టులో అప్పీలు చేసుకోవచ్చు

అప్పీళ్లు నాలుగు రకాలు అవి

1. రాజ్యాంగపరమైన అప్పీళ్లు

• రాజ్యాంగబద్ధ అప్పీళ్లను గూర్చి ఆర్థిక ల్ 132 పేర్కొంటుంది.
• రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు రూపొందించిన చట్టాలు రాజ్యాంగ బద్ధతను ప్రశ్నించే విధంగా ఉన్నప్పుడు వాటిని సుప్రీం కోర్టులో అప్పీలు చేయవచ్చును.

2. సివిల్ అప్పీళ్లు

• సివిల్ అప్పీళ్ల పరిధిని ఆర్టికల్ 199 పేర్కొంటుంది.
• లక్షకు పైగా విలువ కలిగిన సివిల్. వివాదాలు విచారిస్తుంది..

3. క్రిమినల్ అప్పీళ్లు

• నేరానికి సంబంధించిన అప్పీళ్లు. విచారిస్తుంది.
• క్రమినల్ అప్పీళ్ల గురించి ఆర్టికల్ 134 పేర్కొంటుంది.
• హైకోర్టులు వివిధ క్రిమినల్ కేసుల్లో ఇచ్చిన తీర్పులపై సుప్రీంకోర్టులో అప్పీలు చేసుకొనుటకు అవకాశం -కల్పిస్తుంది.
• జిల్లా సెషన్స్ కోర్టు నిర్దోషిగా తీర్పు నిచ్చిన తర్వాత అదే కేసును హైకోర్టు విచారించి ఉరిశిక్ష/ యావజ్జీవశిక్ష విధించినపుడు స్వీకరిస్తుంది.
• జిల్లా సెషన్స్ కోర్టు విచారణ జరుపు .తున్న కేసును హైకోర్టు బదిలీ చేయిం చుకుని ఉరిశిక్ష /యావజ్జీవ శిక్ష విధిం చినప్పుడు అప్పీళ్లను స్వీకరిస్తుంది.
• > పదేళ్లకంటే ఎక్కువ శిక్ష విధించినప్పు డు కూడా సుప్రీంకోర్టు నేరుగా అప్పీ ళ్లను స్వీకరిస్తుంది.

4. ప్రత్యేకమైన అప్పీళ్లు

(ఆర్టికల్ 136)

• సుప్రీంకోర్టు ప్రత్యేక అప్పీళ్ల విచారణా పరిధి తెలుపుతుంది.
• హైకోర్టులు 134ఎ అధికరణ ప్రకారం తామిచ్చిన తీర్పులపై సుప్రీంకోర్టులో అప్పీలుకు అనుమతి పత్రాన్ని జారీ చేస్తుంది.
• సుప్రీంకోర్టులో అప్పీలు చేసుకొనుటకు హైకోర్టులో అవకాశం కల్పించని సం దర్భంలో సుప్రీంకోర్టు ప్రత్యేక అప్పీ ళ్లను ప్రయత్నిస్తారు.

కోర్ట్ ఆఫ్ రికార్డు

• ఆర్టికల్ 129 కోర్ట్ ఆఫ్ రికార్డు అది కార పరిధి గురించి తెలియజేస్తుంది.
• సుప్రీంకోర్టు వివిధ కేసుల్లో ఇచ్చిన తీర్పులను రికార్డు రూపంలో భద్ర పరుస్తుంది. దీనినే కోర్ట్ ఆఫ్ రికార్డ్ అని అంటారు.
• వీటిని అనుపూర్వకాలు అంటారు.
• ఈ అనుపూర్వికాలు సాధారణ చట్టాల వలే చలామణి అవుతాయి..
• సుప్రీంకోర్టు నుంచి వెలువడే ప్రతీతిర్పు రికార్డు చేయబడుతుంది.
• వీటిని ధిక్కరించినవారిపై కోర్టు ధిక్కారం. కింద చర్యలు తీసుకోవచ్చు. > అనుపూర్వికాలను కింది స్థాయి న్యాయస్థానాలు విధిగా పాటించాలి.

రిట్ జారీ అధికారం

• సుప్రీంకోర్టు ప్రాథమిక హక్కుల సంర క్షణ కర్తగా వ్యవహరిస్తుంది.
• ఆర్టికల్ 32 ప్రకారం సుప్రీంకోర్టు ప్రా ధమిక హక్కుల అమలుకోసం, సంరక్షణ కోసం 5 రకాల రిట్లు జారీ చేస్తుంది. (హైకోర్టు ఆర్టికల్ 226 ప్రకారం ఈ 5 రిట్లు జారీ చేసే అధికారం కలిగి ఉంది.)

5 రకాలు రిట్లు

1. హెబియస్ కార్పస్

2. మాండమస్

3. కోవారంట్

4. ప్రొహిబిషన్

5. సెర్షియోరరి

ముఖ్యమైన ఆర్టికల్స్

• ఆర్టికల్ 124 సుప్రీంకోర్టు నిర్మాణం ఆర్టికల్ 125. సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తుల జీతభత్యాలను గురించి ఆర్టికల్ 128: సుప్రీంకోర్టులో తాత్కాలిక ప్రధాన న్యాయమూర్తిని రాష్ట్రపతి నియమించుట ‘
• ఆర్టికల్ 127 తాత్కాలిక ఇతర న్యాయమూర్తుల నియామకు
• ఆర్టికల్ 128: పదవీ విరమణ తర్వాత కేసుల విషయంలో సుప్రీంకోర్టుకు హాజరుకావాలని సీజే కోరవచ్చు
• ఆర్టికల్ 129: రోస్ట్ ఆఫ్ రికార్డు
• ఆర్టికల్ 170; సుప్రీంకోర్టు ఒరిజనల్ అధికారాలు